Dışsallıklar

Bir üretim veya tüketim olayının 3. kişileri olumlu ya da olumsuz etkilemesi olayına dışsallık denir. İlk defa Knut Wicksell tarafından ...

Bir üretim veya tüketim olayının 3. kişileri olumlu ya da olumsuz etkilemesi olayına dışsallık denir. İlk defa Knut Wicksell tarafından 1896 da ortaya atılan bir kavramdır. 2 şekilde karşımıza çıkar;

Pozitif Dışsallık: Üretim veya tüketim yapanların 3. kişilere sağladığı faydalardır. Örneğin, bir fabrika kurulması durumunda onun sağlayacağı iş hacmi, devlete ödediği vergi vs. gibi çevreye faydası olur.

Negatif Dışsallık: Üretim veya tüketim yapanların 3. kişilere neden olduğu zararlardır. Örnek olarak, kurulan fabrikanın kimyasal atıklarının bölgede bulunan dereye akıtılmasından dolayı çevrede bulunan çocukların dereye girip hasta olması verilebilir.

Üretim Dışsallıkları

• Üreticiden üreticiye pozitif dışsallık : Bal üreticilerinin meyve bahçelerinin sahiplerine ağaçlardaki tozlanma sayesinde katkıda bulunması.
• Üreticiden üreticiye negatif dışsallık : Fabrika atıklarının nehre bırakılması sonucu bölgede yaşayan çiftçilerin bundan zarar görmesi.
• Üreticiden tüketiciye pozitif dışsallık : Bir yere kurulan termik santral sayesinde yeni yolların yapılması.
• Üreticiden tüketiciye negatif dışsallık : Kurulan termik santrallerin çevre kirliliğine neden olması.

Tüketim Dışsallıkları

• Tüketiciden tüketiciye pozitif dışsallık : Evinin bahçesini botanik bahçesine çevirmesi sayesinde yoldan geçenlerin olumlu etkilenmesi.
• Tüketiciden tüketiciye negatif dışsallık : Aracın egzozundan çıkan gazın çevredekilere zarar vermesi.
• Tüketiciden üreticiye pozitif dışsallık : Bir kişinin aldığı bir ürüne olumlu yorum yapması.
• Tüketiciden üreticiye negatif dışsallık : Alınan bir mala olumsuz yorum yapılması.

Dışsallıklara Karşı Kamu Politikaları

1-) Pigovian Vergileri: Devletin negatif dışsallık oluşturan unsurlara vergi koymasıdır. Genellikle üreticilere konan vergilerdir.

2-) Kontrol Regulasyonları: Devletin dışsallıkları azaltmak amacıyla üreticilerin hangi teknolojiyi kullanmasını belirlemesidir. Örneğin, arabalara egzoz cihazının takılması, kapalı alanlarda sigara içiminin yasaklanması gibi.

3-) Kirletme Sertifikaları: Devletin firmalara belirli bir miktar çevreyi kirletme hakkı veren sertifikalardır. Ücretli veya bedelsiz olarak verilir. Amacı, dışsallık maliyetini en aza indirmek ve uzun vadede kontrol altına almaktır. Kontrol regulasyonları ve pigovian vergilerinden daha kolay uygulanabilir.