HAPİS HAKKI: Tacir, ticari işlerden doğan alacağını tahsil edemiyorsa, borçluya ait olan ve kendi yanında bulunan menkul kıymeti veya kıy...
- HAPİS HAKKI: Tacir, ticari işlerden doğan alacağını tahsil edemiyorsa, borçluya ait olan ve kendi yanında bulunan menkul kıymeti veya kıymetli evrakı alacağına karşılık (borç ödeninceye kadar) alıkoyar. Buna hapis hakkı denir. Ancak, burada alıkonulan kıymetin ödenmeyen alacakla ilişkisinin bulunması gerekir.
- KAZANÇ YOKSUNLUĞU: Malvarlığında meydana gelebilecek bir artışın önlenmiş olması.
- UYGUN İLLİYET BAĞI: Haksın fiilin genel yaşam deneyimlerine, olayların olağan akışına göre böyle bir zararın oluşumuna neden olmasıdır.
- ALIKOYMA HAKKI: Bir kişinin hayvanı bir taşınmaza zarar verdiğinde taşınmazın sahibi o hayvanı, zararın ödenmesine kadar alıkoyabilir.
- GİDERİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ: Bir hayvanın bakımını ve yönetimini sürekli veya geçici olarak üstlenen kişi hayvanın verdiği zararları giderme yükümlülüğündedir.
- DAİMİ DEFİ: Bir haksız fiilden dolayı, alacağı zamanaşımına uğrayan taraf aynı borç ilişkisinden dolayı karşı tarafa vermekle yükümlü olduğu ifayı yerine getirmekten kaçınabilir.
- METZLER PARADOKSU: Gümrük tarifelerinin, ithalatçının önemi yüzünden ithal malların fiyatlarının düşmesine yol açmasıdır.
- METZLER GECİKMESİ: Üretimde bulunulması ile üretimin satışından sağlanan gelirin yaratılması arasında geçen zamana denir.
- ROBERTSON GECİKMESİ: Ekonomik birimlerin gelirlerini elde ettikleri an ile harcadıkları an arasındaki belli bir gecikme.
- LUNDBERG GECİKMESİ: Talebin olduğu an ile talebi karşılamak için üretimdeki artış arasında geçen süre.
- PİGOU ETKİSİ (Reel Ankes-Balans Etkisi): Fiyatlarda meydana gelen düşme sonucu reel servette ortaya çıkan artışın tüketim harcamaları üzerindeki etkisi.
- MUNDELL MODELİ: Ekonomide iç ve dış dengenin sağlanması için hangi iktisat politikalarının izlenmesi gerektiğini açıklamaya çalışan model. 1962'de R.A. Mundell tarafından geliştirilmiştir. Mundell'e göre para politikası dış dengeyi, maliye politikası ise iç dengeyi sağlamak amacıyla kullanılmalıdır. Maliye politikası tam istihdamın ve fiyat istikrarının sağlanması açısından para politikasından daha etkindir.
- LUCAS KRİTİĞİ: İktisat politikasını hazırlama ve uygulama aşamalarında bireylerin ve kurumların bekleyişlerinin de dikkate alınmasını öneren metodolojik bir eleştiridir.
- OCKHAM USTURASI: Bir olayı, açıklamak için kullanılacak olan iki açıklamadan daha basit olanı yani daha az varsayımda bulunanı tercih edilmelidir.
- FİSCHER ETKİSİ: Enflasyon oranlarındaki düşüşünü alacaklıları kazançlı hale getirmesidir.
- TIEBOUT ETKİSİ: Bireylerin tercih ettikleri vergileri ve hizmetleri sağlayan yerel ünitelerde(özellikle federal ülkelerde) toplanma eğilimi göstermelerine denir.
- HİSTERESİZ ETKİSİ: Geçici bir şokun işsizlik oranını yükseltmesi durumunda şok ortadan kalktığında işsizlik oranının eski düzeyine geri dönmemesidir.
- ARZ YANLI EKONOMİ YAKLASIMI:Üretim faktör maliyetleri üzerindeki, toplu pazarlık ücreti, yüksek vergi, sosyal güvenlik fonları vb gibi maliyet öğelerinin hafifletilmesi gerektiği görüşünü savunan yaklaşım.
- BÜTÇE YANSIMASI: Kamu gelir ve harcamalarının çeşitli gelir grupları itibariyle net etkisini belirlemeye çalışan yöntem.
- ÇAPRAZ YANSIMA: Belirli bir malı yükümlü kılması gereken verginin, talep esnekliği sert olan bir başka malın fiyatını artırmak suretiyle devredilmesi.
- EMİSYON VERGİSİ: Çevre kirliliğinden kaynaklanan negatif dışsallıkları içselleştirme amacına yönelik düzeltici bir vergi.
- GÖLGE FİYAT: Üretim faktörlerinin, tüm gerçek maliyetlerinin dikkate alınarak saptanan fiyatı.
- HOŞ OLMAYAN MONETARİST ARİTMETİK: Uzun dönemde bütçe açığının borçla finansmanının parasal finansmandan daha enflasyonist olması durumu.
- HIZLANDIRILMIS AMORTİSMAN: Sabit varlıkların fiziksel sürelerinden daha kısa sürede gerçekleştirilmiş amortisman.
- İKİZ AÇIK: Kamu kesimi borçlanma gereksinimi yanında, carî açığın oluşması.
- MALİ TEVZİN: Mali fonksiyon ve gelirlerin idarelerarası dağılımı.
- MONETİZASYON: Kamu borçlarının Merkez Bankası para tabanının genişletilmesiyle itfa edilmesi.
- LİKİDİTE TUZAĞI: Verili bir faiz oranında halkın arz edilen tüm para miktarını tutmaya hazır olduğu durum.
- MALİ SÜRÜKLENME: Büyüyen bir ekonomide bütçe gelirlerindeki otomatik artışın ekonomi üzerinde ters bir etki yaratarak, ekonomiyi aşırı ölçüde istikrara getirmesi olgusu.
- RİCARDİAN DENGE: Borçlanmayla finansmanın vergilerin ertelenmesinden ibaret olduğu ve bunun da şimdiki vergileme ile denk olduğu şeklindeki önerme.
- VERGİ GAYRETİ: Vergi yönetiminin vergi toplama, yükümlüsününde vergiye uyma çabaları.
- VERGİ HARCAMASI: Vergi avantajları yoluyla, tahakkuk eden verginin mükellefin kullanımına bırakılması.
- VERGİ KAPASİTESİ: Bir ekonominin veri üretim kapasitesinde ve vergi yasaları çerçevesinde sağlayabileceği vergi geliri.
- TÜKETİCİ RANTI: Tüketiciler bir malı belli bir fiyattan almaya razı iken arzın fazlalığı ya da talebin düşüklüğü nedeni ile malın fiyatı ödemeye razı oldukları miktarın altına düşerse tüketicinin sağladığı bu avantaja tüketici rantı denir.
- ÜRETİCİ RANTI: Üretici ürettiği bir malı belli bir fiyattan satmaya razı iken piyasa koşulları malın fiyatını razı olunan miktarın üzerine çıkartırsa üreticinin elde ettiği bu avantaja üretici rantı denir.
- ANKES: Taahhütleri karşılamak üzere bulundurulan nakit rezervdir. Türk bankacılık uygulamasında ankes oranı disponibilite oranından farklı anlamda kullanılmakta ve disponibilite oranından daha dar bir likidite nispetini ifade etmektedir.
- VERGİ TEMELLİ GELİR POLİTİKASI: Vergi temelli gelir politikaları, daha düşük parasal ücret artışlarını öneren ve kabullenen firmalarla, işçileri mükafatlandıran; aşırı ücret artışlarını öneren ve kabullenen firmalarla, işçileri cezalandıran bir vergi sisteminin kullanımıdır.
- ARBİTRAJ: Menkul Kıymetler, kıymetli madenler, para, kıymetli evrak gibi değerlerin, iki piyasa arasındaki fiyat farklarından yararlanmak amacıyla fiyatların düşük olduğu yerlerden alınması, fiyatların yüksek olduğu yerlerde satılmasıdır. Ancak, arbitraj denildiği zaman genellikle kambiyo arbitrajı anlaşılmaktadır.
- AÇIK PİYASA İŞLEMLERİ (APİ) (Open Market Operations): Para politikası uygulaması çerçevesinde, merkez bankaları bünyesinde para miktarının artırılıp azaltılması amacıyla, Hazine kağıtlarının alım ve satımının (kesin alım, kesin satım, geri satım vaadiyle alım (repurchase agreements), geri alım vaadiyle satım (reverse repurchase agreement)) yapılması işlemleridir. Bankalararası Para Piyasası işlemleri de “Açık Piyasa İşlemleri” kapsamı içerisindedir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası bünyesinde bu tür işlemler, Açık Piyasa İşlemleri ve Para Piyasası Müdürlükleri tarafından yürütülmektedir.
- ENFLASYON VERGİSİ: Para, tedavüle çıkaran kurum açısından yükümlülük, talep eden, elde tutan kurum ve kişi açısından ise bir varlık olarak düşünüldüğünde, enflasyon, parayı ihraç eden kurumun yükümlülüğünü, parayı elde tutan kurumun ise varlığını reel olarak azaltır. Bu anlamı ile enflasyon, gelir elde eden açısından vergi özelliği taşımakta, dolayısıyla vergi gibi satın alma gücünün transferine neden olmaktadır.
- MORATORYUM: Borçlanıcının, ödeme gücünü kaybetmesi nedeniyle borçlarının tümünü veya bir kısmını ödeyemeyeceğini ilan etmesidir. Genelde borçlu ve alıcı arasında borcun yeniden yapılandırılması ile sonuçlanır.
- PARANIN DOLAŞIM HIZI (Velocity): Bir birim paranın kaç birim mal veya hizmetin el değiştirmesine imkan sağladığını gösterir. GSMH / Para Stoğu ile ifade edilir.
- REESKONT: İskonto edilmiş, diğer bir deyişle bir bedel karşılığı (iskonto) el değiştirmiş olan kıymetlerin yeniden bir bedel karşılığı (re-iskonto) el değiştirmesini ifade eder.
- SENYORAJ "BEYLİK HAKKI" (Seniorage): Para basma yetkisini elinde tutan kurumun, bu yetkisi dolayısıyla para basarak elde ettiği reel gelirdir. Para stoğundaki değişimin fiyatlar genel seviyesine oranı ile ifade edilir. Enflasyonun sadece para miktarındaki artışından kaynaklanması durumunda, senyoraj ve enflasyon vergisi birbirine eşit olur.
- VERGİ REKABETİ: Ülkelerin sermaye çekmek amacıyla tanıdıkları vergisel teşviklerin diğer ülkelerin vergi tabanlarında aşınmaya neden olmasıdır.
- DOTASYON: Devletin kişi ve kurumlara para, mal veya hizmet şeklinde yaptığı koşulsuz veya blok yardımlardır.(Götürü Hibe)
- İZ BEDELİ: Ekonomik ömrünü tamamladığı halde fiilen kullanılmasına devam edilen iktisadi kıymetler ile gerçek değeri tespit edilemeyen veya edilmesi uygun görülmeyen ancak, hesaplarda izlenmesi gereken iktisadi kıymetlerin muhasebeleştirilmesinde kullanılan ve muhasebe kayıtlarında yer verilen en düşük tutar(İz Bedeli= 0,01 YTL= 1 Yeni Kuruş). Amortisman süresini tamamlamış ancak fiilen kullanımı devam eden maddi duran varlıklar kayıtlarda “iz bedeli” ile takip edilmelidirler. (Sınavda çıkmış ve yapamamıştım).
- TANZİ ETKİSİ: Enflasyonun reel vergi gelirleri üzerindeki olumsuz etkisine denir. Verginin tahakkukundan tahsiline kadar geçen sürede, paranın değerini kaybetmesi nedeniyle ortaya çıkmaktadır.
- VERGİ TATİLİ: Gelir ve Kurumlar Vergisinin tamamen veya kısmen geçici bir süre tatil edilmesidir. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler tarafından; büyük yatırımlara veya belirli sektörlere uygulanan bir vergi politikasıdır.
- COASE TEOREMİ (Mülkiyet Hakları Teoremi): Dışsal ekonomilerde mülkiyet hakları tesis edilirse mübadele maliyetinin sıfır olması koşuluyla taraflardan biri diğerinin zararını karşılayarak sosyal optimuma ulaşılır ve ekonomik etkinlik sağlanır.
- BAUMOL TEOREMİ (Dengesiz Büyüme Hipotezi): Kamu harcamalarının artmasının temel nedenlerinden biri devletin iktisadi faaliyetlerinin emek-yoğun (verimsiz) özellikte olmasıdır.
- İKİNCİ EN İYİ TEOREMİ: Pareto optimumu, ekonominin bütün kesimlerinin belirli bir davranış biçimini benimseyeceği varsayımına dayanır. Fakat bu optimumdan bir sapma ortaya çıktığında, refah maksimizasyonuna ek bir sınırlama getirilir. Bu ek sınırlamaya göre, maksimizasyon işlemi tekrar sınırlandırılmalıdır. Ek sınırlamadan dolayı ulaşılacak durumun birincisi kadar iyi olmayacağı bir gerçektir. Bu yüzden, işlem sonunda elde edilen koşullar ikinci-en iyi olacaktır.
- SAMUELSON KOŞULU: Kamu malını üretmenin marjinal maliyetinin, bireylerin kamu malından sağladığı faydaların toplamına eşit olmasıdır.
- LİNDAHL FİYATLAMASI: Her bir bireyin marjinal vergi fiyatı, elde edilen kamusal malın marjinal değerine eşit olmalıdır.
- AYNİ HAK: Eşya üzerinde doğrudan doğruya mutlak egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen hak.
- AZINLIK HAKKI: Şirket sermayesinin %50’sinden fazlasına sahip olanların, şirketi yönetme ve denetleme hakkının karşısında, azınlıkta kalan ortakların kanunen sahip oldukları haklar.
- BEYAZ CİRO: Senet malikinin, senedin arkasına sadece imzasını atarak yaptığı ciro.
- BİLANÇO: Bir işletmenin belli bir tarihteki alacak ve borçlarını iki sütun halinde gösteren muhasebe kaydı.
- DEF’İ: Bir talep karşısında kalan borçlunun, talebin varlığını kabul ve ancak özel bir nedene dayanarak, bunu yerine getirmekten kaçınacağı yolundaki savunması.
- ELBİRLİGİ MÜLKİYETİ: Kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyeti.
- ENVANTER: Bir kurum veya kişiye ait olan alacak ve borçların belirli bir tarihte ayrı ayrı miktar ve değerlerini gösteren döküm cetveli.
- HAKSIZ FİİL: Bir kimsenin, ister bile bile, ister savsama yoluyla olsun, bir başkasını hukuka aykırı olarak zarara uğratmasına neden olan eylem.
- HUZUR HAKKI: Ana sözleşmeye hüküm konarak veya sonradan genel kurul kararıyla miktarı belirlenerek, yönetim kurulu üyelerine, katıldıkları her toplantı için verilen para.
- TAHKİM MÜESSESESİ: Özellikle uluslararası ticarette, taraflar arası uyuşmazlıkların çözümü için başvurulan yoldur.
- UNCITRAL: Birleşmiş Milletler Ticaret Hukuku Komisyonu
- UNIDROIT: Birleşmiş Milletler Özel Hukukun Birleştirilmesi Uluslararası Enstitüsü
- DONATMA İŞTİRAKİ: Birden fazla şahsın ortak mülkiyet şeklinde sahip oldukları bir gemiyi deniz ticaretinde kullanmalarıyla meydana gelen bir çeşit şirkettir.
- HAZİRUN CETVELİ: Anonim şirketlerde genel kurul toplantısına katılan pay sahipleri ya da temsilcilerin, ad ve soyadlarını, ikametgâhlarını ve pay miktarlarını gösteren tablodur.
- MURAHHAS AZA: Anonim şirketlerde yönetim kurulunun yetkilerinin tümünü veya bir kısmını bu kurulun kararıyla üzerine alan üyeye denir.
- ULTRA VİRES: Tüzel kişiliğin ehliyetini şirketin konusu ile sınırlandıran yaklaşımdır.
- ECRİMİSİL: Bir malın kullanılmasından doğan yararların para ölçüleriyle takdiri.
- YOKSULLUK NAFAKASI: Medeni kanun hükümleri uyarınca boşanma neticesinde hükmedilen bir nafakadır.
